İnsülin direnci nedir?
İç Hastalıkları - Dahiliye Uzmanı Uzm. Dr. Azer Abiyev bilgilendiriyor:
‘’Çok az yemek yememe rağmen kilo veremiyorum”
“Su bile içsem kilo alıyorum”
Bu şikayetler şeker hastalığı başta olmak üzere pek çok ciddi sağlık sorununa neden olabilen insülin direncine işaret ediyor olabilir.
İnsülin direnci nedir?
İnsülin direnci - kaslardaki, yağdaki ve karaciğerdeki hücrelerin insüline iyi yanıt vermediği ve enerji için kanımızdaki şekeri kullanamaması durumudur. İnsülin direnci gelişen bireylerde bu direnci yenebilmek için insülin salgılanmasında artış meydana gelir ve zamanla kan şekeri seviyesi yükselir.
İnsülin direnci sendromu obezite, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve tip 2 diyabet gibi bir grup hastalığın gelişmesi için önemli risk teşkil eder.
İnsülin direncinin belirtileri nelerdir?
İnsülin direnci hastalarda çoğu zaman herhangi bir belirti vermez ve kan tetkiki ile anlaşılır. Aynı şekilde, doktora muayene olmadan insülin direnci sendromunun bir parçası olan bulguların çoğuna(yüksek tansiyon, düşük "iyi" kolesterol seviyeleri ve yüksek trigliseritler) sahip olup olmadığımızı bilemeyiz.
Bazı insülin direnci belirtileri şunlardır:
- Bel çevresinin erkeklerde 102 cm, kadınlarda 88 cm'nin üzerinde olması
- Kan basıncının 135/85 mmHg veya üzerinde olması
- Açlık kan şekeri seviyesinin 100 mg/dL'nin üzerinde olması
- Açlık trigliserit seviyesinin 150 mg/dL'nin üzerinde olması
- HDL kolesterol seviyesinin erkeklerde 40 mg/dL, kadınlarda 50 mg/dL'nin altında olması
- Akantozis nigrikans adı verilen koyu, kadifemsi cilt lekeleri
İnsülin direncinin risk faktörleri ve nedenleri nelerdir?
- Karbonhidratlardan zengin beslenme
- Ailede diyabet öyküsü
- Sedanter (aktif olmayan) yaşam tarzı
- Sigara kullanımı
- Obezite, özellikle bel çevresinin yağ oranının fazla olması
- Steroidler, antipsikotikler ve HIV ilaçları kullanımı
- Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı
- Gebelik diyabeti
- Polikistik over sendromu
- Cushing sendromu ve akromegali gibi hormonal hastalıklar
- Uyku apnesi gibi uyku sorunları
İnsülin direncinin tanısı ve istenebilecek testler:
- Hikaye ve fizik muayene
- Açlık kan şekeri ve kanda insülin düzeyi testi: en az 8 saat açlık sonrası bakılır
- Oral glukoz tolerans testi (şeker yükleme testi): öncelikle açlık kan şekerine bakılır, daha sonra 75 gr glukozlu su içirildikten 2 saat sonra tekrar kan şekerine bakılır.
- Hemoglobin A1c testi: Bu kan testi, son 2-3 aydaki ortalama kan şekeri düzeyini gösterir. Bu test genellikle prediyabet(gizli şeker) veya diyabet teşhisi için kullanılır. Diyabet varsa, kontrol altında olup olmadığını göstermeye yardımcı olur.
İnsülin direncinin önlenmesi ve tedavisi
En iyi tedavi yöntemi, kilo kaybının sağlanması ve düzenli egzersiz için yaşam şekli değişikliği, sağlıklı beslenme ve sigaranın kesilmesidir.
- Kilo kaybı:
Şişman bireylerin kilo vermesi, insülin direncini kırabiliyor. Kilonun yüzde 5-10'unun kaybedilmesinin bile insülin direnci, şeker seviyeleri ve kan basıncı üzerinde büyük etkileri vardır.
Haftalık 0.5-1kg ağırlık kaybı hedeflenmelidir.
Dengeli beslenme programı 4-6 öğünden oluşmalıdır. Sık aralıklarla beslenme bir sonraki öğünde fazla yemeyi önler.
Sağlıklı olmak için sebzeler, meyveler, tam tahıllar, kurubaklagiller ve düşük yağlı sütler dengeli bir şekilde alınmalıdır.
Düşük glisemik indeksi ve glisemik yükü olan, posa ve diğer besin öğeleri yönünden de zengin besinler insülin direnci olan bireylere önerilebilir.
- Fizik aktivite
Düzenli fizik aktivite insülin direncini düzelterek glukoz, lipid ve kan basıncı kontrolünü sağlar
Kilo alımının engellenmesi için düzenli olarak hergün 45-60 dakika fizik aktivite(tempolu yürüyüş gibi) yapılmalıdır. Kalp-damar hastalıklarının riskinin azaltılması için ise günde 10000 adım atılması önerilmektedir
- İlaçlar
İnsülin direnci tedavisinde ilaçlar da önemli rol oynar. İnsülin direncini önleyen ilaçlar aynı zamanda şeker hastalığı tedavisinde de kullanılır. Bu ilaçlar şeker düşürücü etkilerine ek olarak iştahı azalttığı için kilo kaybı sağlar. Sağlıklı bir beslenme ve egzersiz programı ile birlikte gerekli ilaçlar kullanıldığı zaman kişi kilo vermeye başlar ve bir süre sonra ilaçlar kesilebilir.